Vroeger bouwde men huizen waarin allerlei luchtlekkages voorkwamen, zoals bij de muur-, vloer- en dakaansluiting en dus was de ventilatie uitstekend. De wijze van bouwen is echter veranderd.

Vloeren, wanden en daken worden nu voorzien van een isolatielaag en de kierdichting wordt steeds meer verbeterd. Hierdoor neemt de luchtdichtheid van de woning toe. Maar waar warmte niet naar buiten kan, kan frisse buitenlucht niet naar binnen. Het gevolg hiervan is een vochtig, bedompt en ongezond binnenklimaat, waarin ziekmakende schimmels en huismijt vrij spel hebben.

Een mechanisch afzuigsysteem welke tegenwoordig in elke nieuwbouwwoning voorkomt zorgt voor luchtverversing in huis. De techniek van een mechanisch afzuigsysteem voert de lucht actief het huis uit, terwijl de luchtaanvoer passief verloopt door gebruik van ventilatieroosters of klepramen die in verbinding staan met de buitenlucht.
Bij mechanische ventilatie zuigt een motor via kanalen en ventilatieroosters lucht weg uit de keuken, de badkamer en het toilet. De hoeveelheid lucht die wordt afgevoerd, is te regelen met een twee of drie standen regelknop. Vrije toevoer van lucht via ramen, ventilatieroosters en ruimte van minimaal twee centimeter onder elke deur is bij mechanische afzuiging noodzakelijk. Deze maken circulatie van de lucht mogelijk. Vooral in de winter sluiten veel mensen de luchttoevoerroosters in muren en kozijnen echter vaak af om de warmte binnen te houden. Hiermee wordt het gunstige effect van het ventilatiesysteem vrijwel tenietgedaan, met alle negatieve gevolgen voor het binnenklimaat van dien.

Als die luchttoevoer er niet is, ontstaat er namelijk onderdruk in huis, waardoor er dan schadelijk gas (radongas) vrijkomt uit bouwmateriaal en de kruipruimte. Radongas komt van nature voor in bepaalde steensoorten en in de bodem; in hoge concentraties kan radon kanker veroorzaken. In oude huizen is radongas meestal geen probleem. Daar zorgt natuurlijke ventilatie via kieren en naden ervoor dat er geen gas kan ophopen. Maar door de hoge mate van isolatie in moderne huizen, bestaat het risico daar wel op de begane grond. Een mechanisch afzuigsysteem kan dat versterken, maar levert geen problemen op zolang er voldoende frisse lucht van buiten komt.

Om risico’s voor de gezondheid en onnodige slijtage van het systeem te voorkomen, is een jaarlijkse controle en grondige schoonmaak van de filters en ventilatieroosters noodzakelijk. Ook wordt zo geluidsoverlast tegengegaan. Schakel mechanische ventilatie nooit uit en trek de stekker van de centrale unit niet uit het stopcontact, behalve bij onderhoud. Onderzoek laat zien dat veel ventilatiesystemen minder goed werken dan ze eigenlijk kunnen, wegens achterstallig onderhoud of vervuiling. Slijtage en vervuiling zorgen ervoor dat mechanische ventilatie elk jaar met vijf tot tien procent achteruitgaat. Dat gaat niet alleen ten koste van comfort in huis, maar is ook slecht voor de gezondheid. De luchtverversing kan dan namelijk onder de minimale norm van het Bouwbesluit raken. Een jaarlijkse schoonmaak- en onderhoudsbeurt herstelt de capaciteit tot negentig procent van de oorspronkelijke waarde. Ook geluidsoverlast vermindert door onderhoud en reiniging.

Open haard of houtkachel
Een open haard of houtkachel onttrekt extra lucht uit de woning, en kan ervoor zorgen dat radongas uit de kruipruimte omhoogtrekt. Bovendien stromen schadelijke verbrandingsgassen zoals koolmonoxide en stikstofoxide bij onderdruk in het huis, en niet in de schoorsteen. Een open vuurhaard gecombineerd met mechanische ventilatie versterkt dit effect en is zelfs riskant. Ruime luchttoevoer via ventilatieroosters of een open raam in de ruimte waar hout gestookt wordt, is daarom noodzakelijk.

Waarom ventileren
Bij niet ventilatie ontstaan al snel allerlei problemen die van invloed zijn op ons welzijn en onze gezondheid. Alleen al door te ademen, koken, verwarmen en douchen produceert een gemiddeld gezin 14 tot 20 liter vocht per etmaal. Bovendien bevatten vele producten zoals textiel, tapijt, parket, kranten en sigaretten schadelijke stoffen die de gezondheid kunnen aantasten. Zonder goede ventilatie krijgen allerlei schimmels en ongedierte, zoals huismijt ruim baan om zich te ontwikkelen. Terwijl nare kook-, rook- en huisdierluchtjes urenlang in huis blijven hangen. Mensen met een luchtwegaandoening (5 tot 20% van de Nederlanders) krijgen snel gezondheidsklachten in een slecht geventileerde woning. Door de woningisolatie is het aantal stofmijten in de afgelopen 25 jaar verhonderdvoudigd.